Η Αθήνα σχεδιάζει τώρα τη «βόμβα» για χιλιάδες δανειολήπτες—ποιο μυστικό κρύβεται;

Η κυβέρνηση προωθεί νομοθετική παρέμβαση για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, διότι εντοπίζεται ένα πραγματικό κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα που δεν μπορεί να επιλυθεί αποκλειστικά μέσω των δικαστηρίων ή μεμονωμένων τραπεζικών ρυθμίσεων. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών:

1. Αντιμετωπίζεται ένα πραγματικό πρόβλημα

Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο χορηγήθηκαν κυρίως την περίοδο 2005-2009, σε ένα τελείως διαφορετικό διεθνές περιβάλλον. Τότε:

• δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για έντονη ανατίμηση του ελβετικού φράγκου,
• το επιτόκιο του ελβετικού ήταν σταθερά χαμηλότερο από του ευρώ, κατά μέσο όρο πάνω από μία ποσοστιαία μονάδα από το 2008 έως σήμερα.

Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ανέτρεψε τα δεδομένα, καθώς σημειώθηκε σημαντική ανατίμηση του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ, με αποτέλεσμα η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα να επιβάλει ανώτατο όριο ισοτιμίας (1:1,20), το οποίο διατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν το όριο αυτό ήρθη, η ισοτιμία επιδεινώθηκε και παραμένει δυσμενής (τώρα περίπου 0,94).

Χιλιάδες δανειολήπτες, παρά τις τακτικές δόσεις επί σειρά ετών, βρέθηκαν να οφείλουν περισσότερα σε ευρώ από το αρχικά δανεισθέν ποσό, λόγω συναλλαγματικού κινδύνου που δεν μπορούσαν να προβλέψουν.

2. Η κυβέρνηση δεν επιβάλλει λύση – Προσφέρει επιλογές

Η ρύθμιση διασφαλίζει την ελευθερία των οφειλετών. Κανείς δεν υποχρεούται να μετατρέψει το δάνειό του. Όποιος εκτιμά ότι η ισοτιμία θα κινηθεί ευνοϊκά στο μέλλον μπορεί να διατηρήσει το δάνειο σε ελβετικό φράγκο και να επωφεληθεί από το χαμηλό επιτόκιο, αποδεχόμενος όμως και τον συναλλαγματικό κίνδυνο.

Για όλους τους υπόλοιπους, ο νόμος προσφέρει δύο πραγματικές και δεσμευτικές επιλογές που οι τράπεζες υποχρεούνται να αποδεχθούν:

Πρώτη επιλογή: εξωδικαστικός μηχανισμός

• Αφορά μη ενήμερους οφειλέτες.
• Η πρόταση που προκύπτει από τον αλγόριθμο δεσμεύει υποχρεωτικά τους πιστωτές.
• Αποτελεί ειδική και ευνοϊκή πρόβλεψη για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, καθώς στα αντίστοιχα δάνεια σε ευρώ οι πιστωτές έχουν δικαίωμα απόρριψης.

Δεύτερη επιλογή: άμεση μετατροπή σε ευρώ

• Για τους ενήμερους ή όσους έχουν ρυθμισμένο και εξυπηρετούμενο δάνειο:
• Προβλέπεται μετατροπή σε ευρώ με σημαντική βελτίωση της ισοτιμίας και άμεση μείωση του οφειλόμενου κεφαλαίου.
• Η ελάφρυνση είναι κλιμακωτή από 15% έως και 50%, ανάλογα με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση του οφειλέτη.
• Το επιτόκιο οριοθετείται σταθερά μεταξύ 2,30%-2,90% για όλη την εναπομείνασα διάρκεια.
• Παρέχεται παράταση έως 5 έτη για περαιτέρω μείωση της μηνιαίας δόσης.

3. Σταθερότητα, διαφάνεια και κοινωνική δικαιοσύνη

Με τη ρύθμιση:

• Παρέχεται ελάφρυνση έναντι της τρέχουσας ισοτιμίας σε όλους τους δανειολήπτες που είναι ενήμεροι ή έχουν καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών, χωρίς εξαίρεση.
• Όλα τα δάνεια μπορούν να μετατραπούν σε ευρώ με προνομιακή ισοτιμία και σταθερό επιτόκιο από 2,30% έως 2,90%.
• Τα επιτόκια είναι σημαντικά χαμηλότερα από σημερινά στεγαστικά δάνεια.
• Μειώνεται το κεφάλαιο, εξαλείφεται ο συναλλαγματικός κίνδυνος και εξασφαλίζεται σταθερό επιτόκιο μέχρι τη λήξη.
• Ο οφειλέτης γνωρίζει με απόλυτη σαφήνεια το πλήρες κόστος και τη διάρκεια αποπληρωμής.

4. Το κόστος δεν επιβαρύνει το Δημόσιο

Το κόστος της ρύθμισης το επωμίζονται αποκλειστικά οι τράπεζες, χωρίς επιβάρυνση του Δημοσίου. Η παρέμβαση είναι δημοσιονομικά ουδέτερη. Πολλά δάνεια έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «Ηρακλής» με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, όμως η ρύθμιση:

• είναι κεφαλαιακά ουδέτερη για τις τιτλοποιήσεις,
• δεν θίγει τα εγκεκριμένα επιχειρησιακά σχέδια,
• δεν θέτει σε κίνδυνο τις κρατικές εγγυήσεις.

5. Πέρα από τη δικαστική διάσταση

Η κυβέρνηση δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα των συμβάσεων. Υπενθυμίζει ότι η εγκυρότητα των δανείων έχει επανειλημμένα κριθεί από τον ‘Αρειο Πάγο, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η νομοθετική παρέμβαση δεν υποκαθιστά τη Δικαιοσύνη· αναγνωρίζει ωστόσο ότι ένα ζήτημα μπορεί να είναι νομικά λυμένο, αλλά κοινωνικά ανοιχτό.

Τι προβλέπει ο μηχανισμός της ρύθμισης

Διπλός μηχανισμός:

α) Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών (ν. 4738/2020)
• Για μη εξυπηρετούμενες οφειλές.
• Η λύση που προκύπτει είναι υποχρεωτική για τους πιστωτές, ειδικά για CHF δάνεια.
• Η διαδικασία ολοκληρώνεται ηλεκτρονικά, χωρίς φυσική παρουσία ή επανεγγραφή προσημείωσης.
• Η μετατροπή είναι τροποποίηση της σύμβασης, όχι νέα ενοχή, και διατηρούνται όλες οι εξασφαλίσεις.

β) Ειδικοί όροι εκτός εξωδικαστικού
• Για ενήμερους ή ρυθμισμένους και εξυπηρετούμενους οφειλέτες, που δεν έχουν υπαχθεί στον «Νόμο Κατσέλη».
• Μετατροπή της οφειλής από CHF σε ευρώ με βάση εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια.

Μετατροπή με ευνοϊκή ισοτιμία και σταθερό επιτόκιο:

• Κατηγορία 1: +50% βελτίωση ισοτιμίας, επιτόκιο 2,3%
• Κατηγορία 2: +30% βελτίωση ισοτιμίας, επιτόκιο 2,5%
• Κατηγορία 3: +20% βελτίωση ισοτιμίας, επιτόκιο 2,7%
• Κατηγορία 4: +15% βελτίωση ισοτιμίας, επιτόκιο 2,9%

Το νέο δάνειο σε ευρώ έχει σταθερό επιτόκιο για όλη τη διάρκεια, σημαντικά χαμηλότερο από τα σημερινά στεγαστικά. Παρέχεται και δυνατότητα επιμήκυνσης έως 5 έτη για περαιτέρω μείωση της δόσης.

Στατιστικά δανείων:
Συνολικά χορηγήθηκαν περίπου 57.000 δάνεια σε CHF, αξίας 14,1 δις CHF. Σήμερα παραμένουν 20.625 δάνεια με υπόλοιπο 2,5 δις CHF στο τραπεζικό σύστημα και 17.442 δάνεια ύψους 3 δις CHF σε servicers. Η ρύθμιση αφορά περίπου 40.000 δάνεια.

Συναλλαγματική επιβάρυνση:
Για δάνεια που εκταμιεύθηκαν το 2007 ή 2008, η συναλλαγματική επιβάρυνση σε ευρώ για το μη αποπληρωθέν ποσό κυμαίνεται από 60-70%. Ωστόσο, οι δανειολήπτες επωφελήθηκαν από χαμηλότερο επιτόκιο κατά περίπου 1 μονάδα σε σχέση με το ευρώ, γεγονός που ισοδυναμεί με όφελος έως 20%.

Κόστος για τις τράπεζες:
Εφόσον όλοι οι οφειλέτες επιλέξουν τη μετατροπή, το κόστος εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 600 εκατ. ευρώ (για περίπου 20.000 δάνεια, ποσού 2,7 δις).

Διεθνείς εμπειρίες:
• Σλοβενία και Πολωνία: δεν έχουν προχωρήσει σε νομοθετική ρύθμιση, λόγω επιφυλάξεων της ΕΚΤ και κρίσεων των δικαστηρίων.
• Ουγγαρία: μετατροπή σε εγχώριο νόμισμα μετά από κρίση του Ακυρωτικού, με ρευστότητα 8 δις ευρώ από την Κεντρική Τράπεζα.
• Ρουμανία: το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματική τη ρύθμιση του 2016.
• Κροατία: μετατροπή με αναδρομική ισχύ, παρά τις ενστάσεις της ΕΚΤ και προσφυγές από ξένες τράπεζες.
• Γαλλία: καμία νομοθετική πρωτοβουλία· μόνο η BNP προχώρησε σε ειδικό χειρισμό.

Λοιπές διευκρινίσεις:
• Η νέα ρύθμιση δεν λειτουργεί αθροιστικά με προηγούμενα «κουρέματα». Εφαρμόζεται στο ποσό πριν από οποιαδήποτε προηγούμενη ρύθμιση.
• Η τήρηση της ρύθμισης είναι προϋπόθεση· σε περίπτωση αθέτησης, η οφειλή επανέρχεται στο αρχικό καθεστώς και καθίσταται άμεσα απαιτητή.
• Οι τιτλοποιήσεις του Ηρακλή δεν επηρεάζονται, καθώς η μετατροπή εξαλείφει τον συναλλαγματικό κίνδυνο και σταθεροποιεί τις ταμειακές ροές.

Νομολογία – Ανάλυση:
• Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου (ΟλΑΠ 4/2019) έκρινε ότι οι συμβατικοί όροι που απηχούν διατάξεις εθνικού δικαίου δεν είναι καταχρηστικοί.
• Απόφαση 948/2021 του Αρείου Πάγου απέρριψε αίτηση αναιρέσεως κατά απόφασης Εφετείου Αθηνών.
• Έχουν εκδοθεί περισσότερες από 1.200 αποφάσεις πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δικαστηρίων υπέρ της εγκυρότητας των συμβάσεων.
• Το ΔΕΕ και το ΕΔΔΑ έχουν επανειλημμένα επιβεβαιώσει την εγκυρότητα των δανείων σε ελβετικό φράγκο, τονίζοντας ότι οι συμβατικές ρήτρες που επαναλαμβάνουν νομοθετικές διατάξεις δεν εμπίπτουν στο πεδίο της Οδηγίας 93/13.